﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ (هود: ۸)

قوله تعالی:

﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ (هود: ۸)

ترجمه آیه:
(وچنانچه عذاب را تا هنگام معیّنی [افراد معدودی] به تأخیر اندازیم؛ گویند چه موجب تأخیر عذاب شده است).
متن روایت (۱):
محمد بن إبراهیم النعمانی قال: أخبرنا أحمد بن محمد بن سعید قال: حدثنا حمید بن زیاد قال: حدثنا علی بن الصباح قال: حدثنا (أبو علی الحسن بن محمد الحضرمی قال: حدثنا) جعفر بن محمد، عن إبراهیم بن عبد الحمید، عن إسحاق بن عبد العزیز، عن أبی عبد الله (علیه السلام) فی قوله: ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ قال: العذاب خروج القائم (علیه السلام) والأمة المعدودة أهل بدر وأصحابه(۱).
ترجمه روایت (۱):
محمّد بن ابراهیم نعمانی گوید: احمد بن محمّد بن سعید خبرمان داد، وی گفت: حمید بن زیاد حدیثمان داد، گفت: علیّ بن الصباح حدیثمان داد که گفت: [ابو علی حسن بن محمّد حضرمی حدیثمان داد، گفت:] جعفر بن محمّد حدیثمان داد، از ابراهیم بن عبد الحمید، از اسحاق بن عبد العزیز، از حضرت ابو عبد الله امام صادق (علیه السلام) که درباره ی قول خداوند (واگر عذاب را تا هنگام معیّنی (فراهم آمدن افراد معدودی) به تأخیر اندازیم، گویند: چه چیزی عذاب را بازداشته است؟) فرمود: عذاب، خروج حضرت قائم (علیه السلام) است وامّت معدوده اهل بدر واصحاب او هستند.
متن روایت (۲):
علی بن إبراهیم: قال: أخبرنا أحمد بن إدریس قال: حدثنا أحمد بن محمد، عن علی بن الحکم، عن سیف، عن حسان، عن هشام بن عمار، عن أبیه، وکان من أصحاب علی (علیه السلام)، عن علی صلوات الله علیه فی قوله (تعالی): ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَیقُولُنَّ ما یحْبِسُهُ﴾ قال: الأمة المعدودة أصحاب القائم (علیه السلام) الثلاثمائة والبضعة عشر(۲).
ترجمه روایت (۲):
علیّ بن ابراهیم گوید: احمد بن ادریس خبرمان داد، وی گفت: احمد بن محمّد حدیثمان داد، از علیّ بن حکم، از سیف، از حسّان، از هشام بن عمّار، از پدرش -که از اصحاب امیر مؤمنان (علیه السلام) بود- از حضرت امیر (صلوات الله علیه) درباره ی قول خدای [تعالی]: (واگر عذاب را تا هنگام معیّنی (به دست افراد معدودی) تأخیر اندازیم، گویند: چه چیزی عذاب را بازداشته است؟) فرمود:
امّت معدوده اصحاب حضرت قائم (علیه السلام) می باشند؛ آن سیصد وده واندی.
متن روایت (۳):
محمد بن یعقوب: عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن منصور بن یونس، عن إسماعیل بن جابر بن أبی خالد، عن أبی عبد الله (أبی جعفر) (علیه السلام) فی قول الله (عزَّ وجلَّ): ﴿فَاسْتَبِقُوا الْخَیراتِ أَینَ ما تَکونُوا یأْتِ بِکمُ اللهُ [جَمِیعاً]﴾، قال: الخیرات: الولایة وقوله تبارک وتعالی: ﴿أَینَ ما تَکونُوا یأْتِ بِکمُ اللهُ جَمِیعاً﴾ یعنی أصحاب القائم (علیه السلام) الثلاثمائة والبضعة عشر (رجلاً)، قال: وهم والله الأمة المعدودة، قال: یجتمعون والله فی ساعة واحدة قزع کقزع الخریف(۳).
ترجمه روایت (۳):
محمّد بن یعقوب، روایت کرده از علیّ بن ابراهیم، از پدرش، از ابن ابی عمیر، از منصور بن یونس، از اسماعیل بن جابر، از أبو خالد، از حضرت ابی عبد الله امام صادق [أبو جعفر امام باقر] (علیه السلام) که راجع به گفتار خدای (عزّ وجلّ): (پس در کارهای نیک سبقت وپیشی گیرید، هر کجا باشید، خداوند [همه ی شما را] خواهد آورد).
فرمود: خیرات ولایت است، وفرموده ی خدای (تبارک وتعالی): (هر کجا باشید، خداوند همه ی شما را خواهد آورد) یعنی: اصحاب حضرت قائم (علیه السّلام)، آن سیصد وده وچند [مرد].
فرمود: آنهایند -به خدا سوگند- امّت معدوده.
فرمود: به خدا سوگند، در یک ساعت جمع خواهند شد؛ همچون ابرهای پاییزی.
متن روایت (۴):
علی بن إبراهیم قال: حدثنی ابی، عن ابن أبی عمیر، عن منصور ابن یونس، عن ابی خالد الکابلی قال: قال أبو جعفر (علیه السلام): والله لکأنی أنظر الی القائم (علیه السلام) وقد أسند ظهره الی الحجر، ثم ینشد الله حقه، ثم یقول: یا أیها الناس من یحاجنی فی الله، فأنا أولی بالله، ایها الناس من یحاجنی فی آدم، فأنا أولی بآدم، یا أیها الناس من یحاجنی فی نوح، فأنا أولی بنوح. أیها الناس من یحاجنی فی ابراهیم، فأنا أولی بإبراهیم، أیها الناس من یحاجنی فی موسی، فأنا أولی بموسی، أیها الناس من یحاجنی فی عیسی، فأنا اولی (الناس)(۴) بعیسی، أیها الناس من یحاجنی فی (رسول الله) فأنا أولی (برسول الله)(۵) صلوات الله علیهم أجمعین أیها الناس من یحاجنی فی کتاب الله، فأنا أولی بکتاب الله، ثم ینتهی الی المقام فیصلی رکعتین وینشد الله حقه.
ثم قال أبو جعفر (علیه السلام): هو والله (المضطر فی کتاب الله) فی قوله: ﴿أَمَّنْ یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَیکشِفُ السُّوءَ وَیجْعَلُکمْ خُلَفاءَ الأَرْضِ﴾ فیکون أول من یبایعه جبرائیل ثم الثلاثمائة عشر رجلاً، فمن کان ابتلی بالمسیر وافاه، ومن لم یبتل بالمسیر فُقِد من (عن) فراشه، وهو قول أمیر المؤمنین (علیه السلام): هم المفقودون من (عن) فرشهم، وذلک قول الله (عزَّ وجلَّ): ﴿فَاسْتَبِقُوا الْخَیراتِ أَینَ ما تَکونُوا یأْتِ بِکمُ اللهُ جَمِیعاً﴾ قال: الخیرات الولایة.
وقال فی موضع آخر: ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ وهم أصحاب القائم (علیه السلام) یجتمعون (والله) إلیه فی ساعة واحدة فإذا جاء الی البیداء یخرج إلیه جیش السفیانی، فیأمر الله الأرض فتأخذ أقدامهم، وهو قوله: ﴿وَلَوْ تَری إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ * وقالُوا آمَنَّا بِهِ﴾ یعنی بالقائم من آل محمد (علیهم السلام) ﴿وَأَنَّی لَهُمُ التَّناوُشُ مِنْ مَکانٍ بَعِیدٍ﴾ (الی قوله): ﴿وَحِیلَ بَینَهُمْ وَبَینَ ما یشْتَهُونَ﴾ (یعنی) (ألا یعذبوا) ﴿کما فُعِلَ بِأَشْیاعِهِمْ [مِنْ قَبْلُ]﴾ یعنی من کان قبلهم من المکذبین هلکوا(۶).
ترجمه روایت (۴):
علیّ بن ابراهیم گوید: پدرم برایم حدیث گفت، از ابن ابی عمیر، از منصور بن یونس، از ابو خالد کابلی که گفت: حضرت ابو جعفر امام باقر (علیه السلام) فرمود: گویی -به خدا سوگند- قائم (علیه السلام) را مینگرم؛ در حالی که به حجر اسود تکیه زده است؛ سپس حقّ خویش را از خداوند می خواهد. آنگاه میگوید: ای مردم، هر کس درباره ی خداوند با من محاجّه کند، پس (بداند که) من نزدیکترین افراد به خداوندم. ای مردم، هر کس درباره ی آدم با من محاجّه کند، پس من نزدیکترین کسان به آدمام. ای مردم، هر کس درباره ی نوح با من محاجّه کند، پس من نزدیکترین افراد به نوحام. ای مردم! هر کس درباره ی ابراهیم با من محاجّه کند، پس (بداند که) من نزدیکترین اشخاص به ابراهیم ام. ای مردم! هر کس درباره ی موسی با من محاجّه کند، پس من ام نزدیکترین کسان به موسی. ای مردم! هر آنکه درباره ی عیسی با من محاجّه کند، پس من نزدیکترین (مردمان) به عیسایم. ای مردم! هر کس درباره ی رسول خدا با من محاجّه نماید، پس منام نزدیکترین به رسول خدا صلوات الله علیهم اجمعین. ای مردم! هر آنکه درباره ی کتاب خدا با من محاجّه کند، پس منام نزدیکترین به کتاب خداوند.
سپس به مقام ابراهیم خواهد رفت. دو رکعت نماز میگزارد وحقّش را از خداوند طلب میکند.
آنگاه حضرت ابو جعفر امام باقر (علیه السلام) فرمود: اوست -به خدا سوگند- [آن مضطرّی که در کتاب خدا یاد شده در فرموده ی او: (یا چه کسی دعای مضطرّ ناچار را به اجابت میرساند وشما را جانشینان زمین قرار میدهد؟) پس نخستین کسی که با او بیعت کند، جبرئیل است. سپس آن ۳۱۳ مرد بیعت میکنند. پس هر کدام از ایشان پیش از آن هنگام از منزلش بیرون بوده باشد، به مقصد خواهد پیوست وهر کدام درگیر سفر نباشد، از بستر خوابش ناپدید خواهد شد وهمین است فرموده ی امیر المؤمنین (علیه السلام): "آنان اند مفقودشدگان از خوابگاه هایشان" وآن فرموده ی خدای (عزّ وجلّ) است: (پس در کارهای نیک سبقت وپیشی گیرید. هر کجا باشید، خداوند همه ی شما را خواهد آورد) -(امام (علیه السلام)) فرمود-: خیرات ولایت است.
(خداوند) در جای دیگر فرموده است: (واگر عذاب را از آنان تا هنگام معیّنی (به دست افراد معدودی) به تعویق اندازیم ...) وایشان اصحاب قائم (علیه السلام)اند، [به خدا سوگند] در یک ساعت نزد او جمع میشوند. پس چون به بیداء بیاید، لشکر سفیانی به سویش خروج کند، که خداوند امر فرماید زمین پاهایشان را فرو گیرد واین است (معنی) فرموده ی خداوند: (واگر (ای رسول ما) ببینی کافران را هنگامی که هراسان اند، پس هیچ از عذابشان فوت وزایل نشود واز جایگاه نزدیکی گرفته شوند وگویند: به او ایمان آوردیم) یعنی به قائم از آل محمّد (علیهم السلام)، (وبا این همه دوری، کی توانند به آن مقام نایل شوند؟) [تا آنجا که فرموده است:] (... ومیان آنها وآرزوهایشان جدایی افتاد) مراد این است که (آرزوشان آن بود که) عذاب نشوند؛ (همچنانکه نسبت به همکیشان آنها پیشتر چنین شد) یعنی: تکذیب کنندگانی که پیش از ایشان بودند وهلاک گشتند.
متن روایت (۵):
العیاشی: بإسناده عن أبان بن مسافر، عن أبی عبد الله (علیه السلام) فی قول الله (عزَّ وجلَّ): ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ یعنی عدة کعدة بدر: ﴿لَیقُولُنَّ ما یحْبِسُهُ أَلا یوْمَ یأْتِیهِمْ لَیسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ﴾ قال العذاب(۷).
ترجمه روایت (۵):
عیاشی بسند خود از ابان بن ابی مسافر از حضرت أبو عبد الله امام صادق (علیه السلام) آورده، درباره قول خداوند: (وچنانچه عذاب را تا [دوران] افراد معدودی به تعویق اندازیم...) که یعنی: عدّه ای همچون تعداد اهل بدر، (آنها گویند چه چیزی موجب تأخیر عذاب گشته، آگاه باشند که چون آن هنگام فرا رسد از آنان به هیچ وجه دور نخواهد شد) فرمود: [یعنی] عذاب.
متن روایت (۶):
عنه: بإسناده عن عبد الاعلی الحلبی قال: قال أبو جعفر (علیه السلام): أصحاب القائم (علیه السلام) الثلاثمائة والبضعة عشر رجلاً وهم والله الأمة المعدودة التی قال فی کتابه: ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ قال: یجتمعون له فی ساعة واحدة قزعاً کقزع الخریف(۸).
ترجمه روایت (۶):
واز اوست که بسند خود از عبد الاعلی حلبی آورده که گفت: حضرت أبو جعفر امام باقر (علیه السلام) فرمود: أصحاب حضرت قائم (علیه السلام) آن سیصد وده وچند مرد همانهایند به خدا سوگند امّت معدوده ای که خداوند در کتاب خود فرموده: (وچنانچه عذاب را تا هنگام معیّنی [افراد معدودی] به تأخیر اندازیم) فرمود: در یک ساعت برایش جمع می شوند همچون ابرهای پاییزی.
متن روایت (۷):
وعنه: بإسناده عن الحسین، عن الخراز، عن ابی عبد الله (علیه السلام): ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ قال هو القائم (علیه السلام) وأصحابه(۹).
ترجمه روایت (۷):
واز اوست بسند خود از حسین، از خرّاز، از حضرت ابی عبد الله امام صادق (علیه السلام) آورده [که درباره فرموده خداوند:] (وچنانچه عذاب را تا هنگام معیّنی [افراد معدودی] به تأخیر اندازیم) فرمود: او قائم واصحابش می باشند.
متن روایت (۸):
قال شرف الدین النجفی: ویؤیده ما رواه محمد بن جمهور عن حماد بن عیسی عن حریز قال: روی بعض أصحابنا عن أبی عبد الله (علیه السلام) فی قوله تعالی: ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾، قال: العذاب هو القائم (علیه السلام) وهو عذاب علی أعدائه، والأمة المعدودة هم الذین یقومون معه بعدد أهل بدر(۱۰).
ترجمه روایت (۸):
شرف الدّین نجفی گوید: وآنچه محمّد بن جمهور از حمّاد بن عیسی از حریز گزارش کرده مؤیّد این است که گفت: بعضی از اصحابمان از حضرت ابو عبد الله امام صادق (علیه السلام) روایت کرده اند درباره ی قول خدای -تعالی-: (واگر عذاب را تا هنگام معیّنی (افراد معدودی) به تأخیر اندازیم) فرمود: عذاب همان حضرت قائم (علیه السلام) است. او بر دشمنانش عذاب است وامّت معدوده آنانند که با وی به پا خیزند؛ به عدد اهل بدر.
متن روایت (۹):
علی بن إبراهیم: فی تفسیره المنسوب الی الصادق (علیه السلام) فی قوله تعالی: ﴿وَلَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ﴾ قال: قال إن متعناهم فی هذه الدنیا الی خروج القائم (علیه السلام) فنردهم ونعذبهم لیقولن ما یحبسه أن یقولوا أن لا یقوم (ای یقولون أما لا یقوم) القائم (علیه السلام) ولا یخرج علی حد الاستهزاء، فقال الله: ﴿أَلا یوْمَ یأْتِیهِمْ لَیسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَحاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یسْتَهْزِؤُنَ﴾(۱۱).
ترجمه روایت (۹):
علیّ بن ابراهیم، در تفسیرش -که منسوب به امام صادق (علیه السلام) است- در مورد قول خدای تعالی: (واگر عذاب را تا هنگام معیّنی (افراد معدودی) به تأخیر اندازیم) گوید: [یعنی] اگر در این دنیا، آنان را تا خروج حضرت قائم (علیه السلام) بهره مند سازیم، پس از آن، آنها را باز میگردانیم وعذابشان میکنیم، (آنها گویند: چه چیزی عذاب را بازداشته؟) یعنی از روی استهزا گویند: چرا حضرت قائم (علیه السلام) به پا نمی خیزد وخروج نمیکند؟ پس خداوند فرمود: (آگاه باشند روزی که عذاب فرا رسد، دیگر از آنان بازگردانده نخواهد شد وبه آنچه استهزا میکردند گرفتار شوند).

پاورقی:

-----------------

(۱) کتاب الغیبة: ۱۲۷.
(۲) تفسیر القمی: ۱، ۳۲۳.
(۳) الروضة: ۳۱۳.
(۴) در منبع نیست.
(۵) در منبع (رسول الله) به جای (محمد) در دو موضع آمده است.
(۶) تفسیر قمی: ۲، ۲۰۵.
(۷) تفسیر عیاشی: ۲، ۱۴۰.
(۸) منبع سابق ودر آن: (یجمعون له).
(۹) منبع سابق.
(۱۰) تأویل الآیات الظاهرة - مخطوط.
(۱۱) تفسیر قمی: ۱، ۳۲۲.