به طور كلى ارتباط روحى با هريك از معصومان عليهم السلام نيازمند مقدماتى است كه با تحقق آنها مى توانيم به آن دست يافت. به عنوان مثال، براى ديدن امام عصرعليه السلام در عالم رؤيا وخواب، دستورالعمل هايى در كتاب هاى دعا ذكر شده است كه با انجام آن دستورات مى توان در عالم رؤيا به محضر امام عصر ارواحنا فداه شرفياب شد؛ همچنين در ارتباط روحى نيز بايد با انجام اعمالى كه موجب حصول اين ارتباط مى شود، خود را آماده ى اين نوع ارتباط كرد.

حال اين سؤال پيش مى آيد كه مقدمات به وجود آمدن ارتباط روحى چيست؟ چه مقدماتى را بايد انجام داد تا به اين مهم دست يافت؟ بديهى است هر شخصى كه بخواهد با خداى تعالى ومعصومان عليهم السلام مرتبط شود، بايد قبل از هر چيزى نفس خود را تهذيب كرده، روح خويش را از غير خدا منقطع نمايد؛ هر چه اين انقطاع براى او بيشتر حاصل شود، اتصالش با عالم ملكوت بيشتر خواهد شد، به عبارت ديگر وقتى شخص خود را از تمام زخارف دنيوى ومادى، واز تمام مخلوقات غير از معصومان عليهم السلام منقطع كرد وبه كمال انقطاع رسيد، اين جا است كه آن ارتباط روحى مورد بحث تحقق پيدا خواهد كرد وشخص منقطع خود را متصل ومرتبط با خداى تعالى ومعصومان عليهم السلام خواهد ديد.

حضرت على عليه السلام در اين باره مى فرمايند:

الوصلة باللّه فى الانقطاع عن الناس؛ متصل شدن به خداى تعالى، در منقطع شدن از مردم است.

يا در فرازى ديگر مى فرمايند:

لن تتصل بالخالق حتى تنقطع عن الخلق (مخلوق)؛ هرگز متصل ومرتبط با خداى تعالى وخالق خود نخواهى شد مگر با منقطع شدن از خلق او (مخلوقش).(1)

پس اگر ما اميدى جز او نداشته وفقط دست توسل به سوى او دراز كنيم واو را مؤثر در تمام امور بدانيم، آن زمان است كه داراى ارتباط روحى با او شده وبا اين ارتباط روحى به وصال خواهيم رسيد.

در اصول كافى به نقل از حفص بن غياث آمده است كه امام صادق عليه السلام فرمود: اگر يكى از شما مى خواهد هر چه را كه از پروردگارش درخواست مى كند خدا به او عطا كند، بايد از مردم مأيوس شود، واميدى جز خداى تعالى نداشته باشد؛ هنگامى كه خداى تعالى اين را از دل سائل بداند، هر چه او بخواهد، به او عطا مى كند.(2)

وبه قول شاعر:

گر خواهى گيرى دامن دوست * * * برو دامن از هر چه غير اوست، درچين(3)

انواع انقطاع

الف - انقطاع موقتى (لحظه اى) وويژگى هاى آن

اين نوع انقطاع به صورت غيردائم است وبيشتر در حالت ها، مكان ها وزمان هايى خاص به وجود مى آيد وباعث ارتباط شخص با امام عصر وساير معصومان عليهم السلام مى شود. اگر به اشخاصى كه به آنها انقطاع موقت دست داده ولحظه اى با معصومان عليهم السلام ارتباط روحى برقرار كرده ومورد لطف مادى ومعنوى قرار گرفته اند، رجوع كنيم واز چگونگى ارتباط آنها سؤال نماييم؛ بدون استثنا جواب خواهند داد كه در يك جو معنوى ودر يك لحظه، تمام تعلقات دنيوى واميدها را از غير خداى تعالى برداشته وصرفاً متوجه ى خداى تعالى ويا امام عليه السلام شده اند ومورد عنايت وتوجهات خاص آنها قرار گرفته اند؛ شايد اين نوع انقطاع وارتباط بارها براى افراد مختلف اتفاق افتاده است وحتى خود بارها به چشم ديده ايم.

اما بايد خاطرنشان كرد در اين ارتباط روحى كه در يك لحظه تحقق پيدا مى كند، چند ويژگى به چشم مى خورد:

نخست اينكه اين نوع ارتباط براى همه ى افراد از هر دين مذهبى كه مى خواهد باشد، قابل تحقق است والبته اين ارتباط نمى تواند دليل حقانيت مذهب واعتقادشان باشد. دوم آنكه افرادى كه از تمام اسباب وعوامل زمينى مأيوس مى شوند، به اين نوع ارتباط روحى دست پيدا مى كنند . سوم اينكه در اين انقطاع، بسيار اتفاق افتاده است كه اشخاص پس از برطرف شدن مشكلاتشان وبرآورده شدن نيازهايشان، باز به انجام گناهان بازمى گردند وخداى تعالى ومعصومان عليهم السلام را فراموش مى كنند. خداى تعالى در آياتى متعدد در وصف اين اشخاص مى فرمايد:

(فاذا ركبوا فى الفلك دعواالله مخلصين له الدين؛ فلمّا نجّاهم الى البر اذا هم يشركون)؛(4)

زمانى كه سوار كشتى مى شوند واز همه ى وسايل ديگر قطع مى گردند؛ خداى تعالى را با خلوص (كمال انقطاع) مى خوانند؛ ولى وقتى آنها به خشكى باز مى گردند،مشرك شده وبا ديگران پيوند مى كنند.

با توجه به اين سه ويژگى كه براى انقطاع موقت بيان كرديم، اين ارتباط با بروز مشكلات ومصائب گوناگون صورت مى گيرد، وپس از رفع آنها، ارتباط نيز دوباره قطع شده وتا رسيدن مصائب، مشكلات وابتلاءات ديگر برقرار نخواهد شد.

ب - انقطاع دائمى (مستمر) وويژگى هاى آن

انقطاع دائمى، انقطاعى است كه به طور دائمى ومستمر صورت گرفته وشخص مرتبط، بدون وقفه با امام زمان عليه السلام ومعصومان عليهم السلام در ارتباط است.

اين انقطاع نسبت به انقطاع غيردائمى بلكه نسبت به تمامى ارتباطاتى كه در مباحث ومقالات گذشته بيان شده است، از اهميت فوق العاده اى برخوردار است. در اين جا به برخى ويژگى هاى اين انقطاع اشاره مى كنيم:

1- در ارتباط دائمى، مكان وزمان خاصى كه اكثراً در ارتباطات ديگر، خصوصاً ارتباط روحى موقتى، بايد رعايت شود، وجود ندارد وشخص مرتبط هيچگاه، چه در حال خواب ويا بيدارى، چه در مكان هاى شلوغ وچه خلوت ، چه شب وچه روز و... از ياد وذكر وارتباط با خداى متعال وائمه معصوم عليهم السلام غافل نشده ودر همه حال به ياد آن عزيزان خصوصاً امام زمان عليه السلام مى باشد. خداى تعالى در وصف چنين اشخاصى كه هميشه مرتبط ومتذكر خداى تعالى مى باشند، مى فرمايد:

(رجالٌ لا تلهيهم تجارة ولا بيعٌ عن ذكراللّه...)(5).

مردان مهذبى كه هيچ كسب وتجارتى، آنها را از ياد خداى جل جلاله غافل نمى گرداند....

2- اين ارتباط (همان طور كه قبلاً به طور مختصر بدان اشاره شد) بهترين راهى است كه مى توان وبا اراده خود با امام زمان عليه السلام مرتبط شويم ومورد ارشاد وراهنمايى آن وجود مقدس قرار بگيريم.

3- اين ارتباط به علت ويژگى هايى كه دارد، مختص اولياءا لله بوده وعموميت ندارد؛ البته ناگفته نماند كه راه بر روى تمام مردم دنيا براى رسيدن به ارتباط دائمى با امام زمان عليه السلام باز است؛ ولى مردم با غفلت از ياد خدا، وامامشان خود را از اين امر مهم محروم ساخته اند؛ از اين رو، اين ارتباط در بين عموم مردم مشاهده نمى شود مگر در زمان ظهور امام زمان عليه السلام كه آن زمان، زمان حيات طيّبه ودوران زندگى حقيقى بنى آدم است.

لوازم وزمينه هاى انقطاع دائمى

پس از دانستن معناى انقطاع دائمى وويژگى هاى آن، نكته ى ديگرى كه قابل توجه مى باشد اين است كه چگونه مى توان از غير خداى تعالى ومعصومين بالاخص قطب عالم امكان، حضرت ولى عصر ارواحنافداه منقطع شد؟

در جواب بايد گفت براى مثال دو دوست وقتى مى توانند با يكديگر مرتبط شوند ودوستى آنها پابرجا بماند، كه موانعى را كه باعث جدايى بين او ومحبوبش مى شود برطرف كرده، با انجام خواسته هاى محبوبش ، خود را بيش از پيش به او نزديك كند وقرب روحى ومعنوى وحتى ظاهرى با او پيدا كند. امامان معصوم عليهم السلام بالاخص امام عصر عليه السلام نيز محبوب شيعيان ومحبينشان هستند وبايد به ائمه اطهارعليه السلام محبت كرد؛ زيرا اين اظهار محبت به آنها، واجب است(6)؛ اما چگونه مى توان اين دوستى را پايدار ودائمى كرد واين دوست وپدر مهربان؛ يعنى امام زمان عليه السلام را از خود راضى كرد تا دائماً با آن عزيز در ارتباط باشيم؟

در جواب بايد گفت: انجام دادن دستوراتى كه مورد عنايت آنها است ، يعنى همان دستوراتى كه شارع مقدس اسلام براى ما قرار داده وملزم به انجام يا ترك آن فرموده است، مهم ترين عامل براى ارتباط وانقطاع مى باشد؛ همان طور كه امام عصر عليه السلام در نامه اى كه براى شيخ مفيد رحمه الله ارسال داشتند، شيعيان را سفارش وتوصيه به اعمالى فرمودند كه انجام آن اعمال باعث نزديكى وقرب به سوى امام عصرارواحنافداه مى شود:

فليعمل كل امرءٍ منكم بما يقرب به من محبّتنا، وليتجنب ما يدينه من كراهتنا وسخطنا؛(7)

بنابراين هر يك از شما بايد كارى كند كه وى را به محبت ودوستى، نزديك كند واز آنچه كه خوشايند ما نبوده وباعث كراهت وخشم ماست، دورى گزيند.

پس اگر حجاب هاى بين خود وامام زمان عليه السلام را كه به واسطه ى انجام گناهان ووجود صفات رذيله وشيطانى در روحمان به وجود آمده است، از ميان برداريم؛ اين ارتباط دو طرفه شده وموجب اتصال وارتباط روحى با امام عصر عليه السلام ومعصومان عليهم السلام خواهد شد كه گاهى (همان طور كه در بحث مشاهد ومكاشفه بدان اشاره شد) اين ارتباط روحى منجر به مشاهده بدنى آن حضرت نيز خواهد شد وآنقدر اين قرب حاصل مى شود كه هنگام صحبت واظهار محبت به آن جناب، اظهار لطف وعنايت آن حضرت را احساس مى كنيم؛ همان طور كه شاعر در اين باره گويد:

يوهمينك الشوق حتّى كانَّما * * * اناجيك من قرب وان لم تكن قربى

آنچنان شوق تو خيالت را برايم مجسم مى كند * * * كه گويى از نزديك با تو آهسته سخن مى گويم، هر چند كه نزديك من نباشى.(8)

پى نوشت ها:

(1) معجم الفاظ غرر الحكم ودرر الكلم، ج 3، ص 2386.

(2) اصول كافى، ج 3، ص 219.

(3) ديوان عبدالرحمن جامى.

(4) سوره عنكبوت، آيه ى 65.

(5) سوره نور، آيه 37.

(6) ولكم المودّة الواجبه؛ خداى تعالى دوستى شما را بر خلق واجب كرد.

(7) ابو منصور احمد بن على بن ابيطالب طبرسى، احتجاج، ج 2، ص 599.

(8) محمد تقى موسوى اصفهانى، مكيال المكارم فى فوائد الدعاء القائم؛ مترجم مهدى حائرى قزوينى، ج 1، ص 286.